Kościół św. Jerzego w Pasłęku

---

Historia

Ewangelicki kościół św. Jerzego ma bogatą historię, sięgającą czasów XVI wieku. Został on wzniesiony na obrzeżach Pasłęka jako świątynia szpitalna, w miejscu XV-wiecznej kaplicy cmentarnej, która całkowicie zniszczyła się w wyniku wojny polsko-krzyżackiej w 1520 roku. Budowa kościoła rozpoczęła się w latach 80. XVI wieku, a zakończyła w 1592 roku. Po sześciu latach, z datą 12 maja 1598, na jednej z kolumn podtrzymujących emporę odnotowano zakończenie prac nad wystrojem wnętrza. Warto zaznaczyć, że kościół był ściśle związany z sąsiadującym cmentarzem, który otwarty został w 1592 roku.

W XVIII wieku świątynia, dalej funkcjonując jako kościół cmentarny, stała się również ważnym ośrodkiem duszpasterstwa wojskowego. Niestety, podczas wojny francusko-rosyjskiej w 1812 roku została przekształcona w spichlerz, co przyczyniło się do poważnych zniszczeń. W obliczu tego kryzysu rozważano nawet możliwość jej rozbiórki. Na szczęście w 1822 roku zebrano fundusze na remont, co pozwoliło na renowację obiektu oraz wzniesienie nowej ściany zachodniej.

Po drugiej wojnie światowej, od 1945 roku, kościół pozostał aktywny jako filiał parafii ewangelicko-augsburskiej w Olsztynie. Jednak w miarę upływu lat, a szczególnie po 1956 roku, liczba wiernych tego wyznania w Pasłęku zaczęła drastycznie spadać. W latach 60. XX wieku zlikwidowano sąsiadujący cmentarz, zamieniając go w park. Kościół zyskał status zabytku 10 października 1956, kiedy to został wpisany do rejestru pod numerem A-174.

Od 1966 roku obiekt jest wykorzystywany wspólnie przez parafię ewangelicko-augsburską oraz parafię prawosławną św. Onufrego w Pasłęku, która została erygowana w 1949 roku dla ludności ukraińskiej przesiedlonej podczas Akcji „Wisła”. Do tej pory parafia prawosławna dysponowała jedynie cerkwią domową, a z funduszy PAKP przeprowadzono remont kościoła. W roku 1989 świątynia stała się filiałem parafii ewangelicko-augsburskiej w Ostródzie. Od 1991 roku kościół formalnie jest współwłasnością protestantów oraz prawosławnych.

W minionych latach obiekt przeszedł kilka prac remontowych, w tym w latach 1997 oraz 2010, co świadczy o jego dalszym przywiązaniu do lokalnej społeczności oraz dbałości o jego historyczne znaczenie.

Architektura

Bryła budynku

Kościół św. Jerzego w Pasłęku wykazuje wyjątkową architekturę ryglową, opartą na planie przypominającym grecki krzyż. Jego konstrukcja składa się z drewnianego szkieletu wypełnionego cegłą, która została pokryta białym tynkiem. Z wyjątkiem elewacji zachodniej, zbudowanej z polnych kamieni, budynek zachowuje swoje estetyczne połączenie surowców budowlanych.

Najstarszą częścią kościoła jest ściana wschodnia, pozostałość po XV-wiecznej kaplicy, która spłonęła. Ściana ta, pierwotnie zakończona trójkątnym szczytem, z czasem przekształciła się w niewielką wieżyczkę dzwonową. Obiekt spoczywa na solidnym kamiennym cokole, a jego dach, dwuspadowy, pokryty jest dachówką. Wejście do kościoła znajduje się w północnej części budynku, w obszarze kruchty.

W obrębie elewacji oraz w środku świątyni można dostrzec płyty nagrobne pochodzące z XVII i XVIII wieku, obok których umieszczono nieco młodsze, XIX-wieczne nagrobki. Na teren kościoła prowadzi elegancka klasycystyczna brama z XIX wieku.

Wnętrze

W miarę jak budynek zaczynał funkcjonować jako miejsce kultu dla dwóch różnych wyznań, jego wnętrze zostało podzielone w sposób praktyczny. Powstały dwie części: ewangelicka, usytuowana na wschód, oraz prawosławna, znajdująca się na zachodzie.

W sekcji ewangelickiej można podziwiać XVII-wieczny ołtarz główny, który przyciąga wzrok swoim bogatym tryptykiem. Centralny obraz przedstawia Ukrzyżowanie, a na skrzydłach omawia sceny ofiary Izaaka oraz wywyższenia węża miedzianego. Na obrazie widoczne są także postacie fundatorów. Przed II wojną światową ołtarz był dodatkowo zdobiony kolumnami, a jego zwieńczenie wieńczyły rzeźby, w tym średniowieczne wizerunki apostołów Piotra i Jana, z których jeden został później przeniesiony na ambonę.

W skład wyposażenia kościoła wchodzi również ambona z baldachimem, na której widnieje napis „Ecce Homo”, obraz Marcina Lutra z 1823 roku oraz organy z połowy XVIII wieku. Na emporach, które zostały wzniesione w latach 1596–1772, znajdują się sceny biblijne oraz symboliczne przedstawienia, wzbogacone o wyjaśniające napisy, które częściowo zasłania cerkiewny ikonostas. Ikonostas, dwurzędowy, ma po swojej prawej stronie bardzo ważny element, jakim jest Golgota. W przedsionku świątyni można zobaczyć rzeźbioną grupę przedstawiającą Chrystusa w Ogrójcu.

---

Oceń: Kościół św. Jerzego w Pasłęku

---